Στο άρθρο αυτό θα µιλήσουµε για την τοξοπλάσµωση, µια ασθένεια παρεξηγηµένη από πολλούς, όπου θύµα αυτής της παρεξήγησης είναι η γάτα. Θα εξηγήσουµε τι είναι, πώς την κολλάµε και γιατί οι γυναικολόγοι ανησυχούν τόσο για το τοξόπλασµα στις εγκύους.
Η τοξοπλάσµωση οφείλεται στο πρωτόζωο Toxoplasma gondi. Στη χώρα µας συναντάται στον άνθρωπο αλλά και στα ζώα, όπως βοοειδή, πρόβατο, σκύλο, γάτα, χοίρο, τρωκτικά, κουνέλι, πτηνά κ.α. Συγκεκριµένα στη χώρα µας µολυσµένα είναι σχεδόν 1 στα 2 βοοειδή, 1 στα 4 πρόβατα και κατσίκια κ.ά.
Ο άνθρωπος, η γάτα και τα υπόλοιπα ζώα µολύνονται µε τους εξής τρόπους:
1. Όταν τρέφονται µε ωµό ή µισοψηµένο µολυσµένο κρέας (βοδινό, χοιρινό, αρνίσιο, κ.α.)
2. Όταν τρέφονται µε άπλυτα ωµά χόρτα, λαχανικά και φρούτα, τα οποία έχουν µολυνθεί από µολυσµένα κόπρανα (π.χ. χορτοφάγα ζώα όπως τα βοοειδή), και
3. Ενδοµητρικά από το αίµα της εγκύου και γαλακτογενώς (θηλασµός ή άλλο γάλα παραγωγικού ζώου όπου το παράσιτο αποβάλλεται µε το γάλα όπως π.χ. του προβάτου ή της κατσίκας που αποβάλλεται 10-34 ηµέρες µετά τη µόλυνση αυτών των ζώων από την τροφή τους).
Επειδή οι γάτες είναι τα µόνα ζώα που αποβάλλουν το τοξόπλασµα µε τα κόπρανά τους, απέκτησαν και τη λανθασµένη, κακή φήµη, ότι είναι οι µόνοι φορείς του τοξοπλάσµατος. ∆εν είναι όµως έτσι. Η γάτα είναι υπεύθυνη για τη διασπορά του παρασίτου στη φύση και όχι για τη µόλυνση του ανθρώπου, ειδικά µάλιστα στη χώρα µας που δεν καταναλώνουµε το κρέας της (όπως γίνεται στην Κίνα, για παράδειγµα). Πληροφοριακά, στη χώρα µας η συχνότητα µόλυνσης της γάτας είναι µόλις 0,9%.
Η µολυσµένη από τοξόπλασµα γάτα δεν παρουσιάζει συµπτώµατα παρά µόνο όταν βρίσκεται σε ανοσοκαταστολή ή σπανιότερα όταν είναι σε πολύ νεαρή ηλικία. Η γάτα µολύνεται ΜΟΝΟ όταν τρέφεται µε ωµό (µολυσµένο) κρέας, οπότε µία οικόσιτη γάτα που τρέφεται µε βιοµηχανοποιηµένη τροφή για γάτες ή µαγειρεµένη ή κατεψυγµένη (για όσους δίνουν ωµή διατροφή, αντίστοιχη της BARF στους σκύλους) δεν µπορεί να κολλήσει τοξόπλασµα καθώς το παράσιτο εξουδετερώνεται εύκολα τόσο µε κατάψυξη του κρέατος (στους -20ο C σε 3 ηµέρες) όσο και µε καλό µαγείρεµα (στους 66ο C).
Η µολυσµένη γάτα αποβάλλει µε τα κόπρανά της το παράσιτο συνολικά 2 έως 20 ηµέρες σε όλη τη ζωή της και συµβαίνει σχεδόν αποκλειστικά, µετά την πρώτη µόλυνσή της. Μετά τη δεύτερη ή την τρίτη µόλυνση του ζώου µε το παράσιτο αναπτύσσεται σε αυτό ανοσία οπότε και σταµατά η µετάδοσή του µέσω κοπράνων στο περιβάλλον (η γάτα δε µολύνει άµεσα τον άνθρωπο). Το παράσιτο, όταν αποβάλλεται στα κόπρανά της, βρίσκεται σε ανώριµη φάση και δεν είναι µολυσµατικό. Όταν όµως η υγρασία και η θερµοκρασία του περιβάλλοντος είναι υψηλές (όπως στα φρέσκα κόπρανα), το παράσιτο ωριµάζει µε την πάροδο 2 έως 4 ηµερών και παίρνει τη µολυσµατική µορφή του.
Ακόµα όµως και σε αυτή τη µορφή υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για να µολυνθεί ένας άνθρωπος από γάτα και αυτές είναι:
1. Αν µε τα (2 ηµερών και άνω) κόπρανά της, η γάτα µολύνει κάποια λαχανικά (π.χ. σε κήπο) και αυτά καταναλωθούν χωρίς να πλυθούν καλά.
2. Αν καθαρίζοντας την άµµο της αγγίξουµε (2 ηµερών και άνω) κόπρανα, δεν πλύνουµε µετά τα χέρια µας και άθελά µας τα φέρουµε στο στόµα και ουσιαστικά καταναλώσουµε το παράσιτο.
3. Αν κατά την ενασχόληση µε τον κήπο (χωρίς γάντια), έρθουν τα χέρια µας σε επαφή µε µολυσµένα (2 ηµερών και άνω) κόπρανα γάτας θαµμένα στο χώµα και πάλι άθελά µας φέρουµε τα χέρια στο στόµα και ουσιαστικά καταναλώσουµε το παράσιτο.
Με απλά λόγια, ο άνθρωπος κολλάει το παράσιτο µε οτιδήποτε κάνει που έχει ως αποτέλεσµα την κατανάλωση µολυσµένων κοπράνων γάτας 2 ηµερών και άνω (µέσω κατανάλωσης µη καλά πλυµένων λαχανικών, ενασχόλησης µε τον κήπο χωρίς γάντια, καθάρισµα αµµολεκάνης χωρίς γάντια) ή την κατανάλωση µολυσµένου, µη καλά ψηµένου κρέατος.
Η µόλυνση από το τοξόπλασµα είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και δεν πρέπει να αγνοηθεί. Αν η έγκυος µολυνθεί κατά το 1ο τρίµηνο της εγκυµοσύνης, είναι πιθανό να προκληθεί αποβολή του εµβρύου. Εδώ να σηµειωθεί πως, σύµφωνα µε έρευνες (σε αντίθεση π.χ. µε τη Γαλλία όπου το κρέας καταναλώνεται περισσότερο µισοψηµένο ή και ωµό), στη χώρα µας, στις 1000 αποβολές, µόνο οι 2-8 οφείλονται στο τοξόπλασµα.
Στο πρώτο τρίµηνο της εγκυµοσύνης η µόλυνση µπορεί επίσης να επιφέρει στο έµβρυο βαριές ανωµαλίες όπως ενδοµήτριο θάνατο, γέννηση θνησιγενούς νεογνού ή νεογνού µε βαριά συγγενή νόσο µε µικροκεφαλία, υδροκέφαλο, ενδοκρανιακές αποτιτανώσεις και διάταση κοίλων, βαριά διανοητική καθυστέρηση, χοριοαµφιβληστροειδίτιδα, λεµφαδενοπάθεια, ηπατοσπληνική διόγκωση και ίκτερο. Μόλυνση σε αυτό το στάδιο συνήθως συνιστά διακοπή της εγκυµοσύνης. Στο δεύτερο τρίµηνο τα συµπτώµατα είναι ελαφρύτερα, ειδικά αν η µόλυνση συµβεί στο τέλος αυτού του τριµήνου. Γενικά όσο πιο αργά συµβεί η µόλυνση τόσο ελαφρύτερα θα είναι τα συµπτώµατα.
Αντίθετα, αν η µητέρα µολυνθεί από το παράσιτο έως και 6 µήνες πριν µείνει έγκυος, αναπτύσσεται ανοσία που προφυλάσσει το έµβρυο από µελλοντικές µολύνσεις. Ακόµα όµως και να µολυνθεί, αν διαγνωσθεί έγκαιρα και ακολουθηθεί η αντίστοιχη φαρµακευτική αγωγή, µειώνεται σηµαντικά η πιθανότητα να µολυνθεί το έµβρυο.
Οι γυναικολόγοι λοιπόν, µεταξύ άλλων, κάνουν στον προγεννητικό έλεγχο και τη συγκεκριµένη εξέταση για να δουν τα αντισώµατα της εγκύου στο τοξόπλασµα. Αν η έγκυος έχει αντισώµατα, δε διατρέχει κάποιον κίνδυνο και δεν αλλάζει τίποτα στην καθηµερινότητά της. Αν όµως δεν έχει αντισώµατα, τότε:
• ∆ΕΝ πρέπει να καταναλώνει µισοψηµένο κρέας παρά µόνο πολύ καλά ψηµένο
• ∆ΕΝ πρέπει να τρώει λαχανικά παρά µόνο στο σπίτι για να είναι βέβαιη ότι είναι πολύ καλά πλυµένα
• ∆ΕΝ πρέπει να ασχολείται µε τον κήπο χωρίς γάντια
• ΠΡΕΠΕΙ να καθαρίζει πολύ καλά τα χέρια αλλά και όσα αντικείµενα έχει χρησιµοποιήσει για το χειρισµό ωµού κρέατος
• ΠΡΕΠΕΙ να πίνει πάντα βρασµένο ή παστεριωµένο γάλα (όχι ωµό) και
• Αν έχει γάτα, ΠΡΕΠΕΙ να καθαρίζει αµέσως την άµµο από τα κόπρανα (σε διάστηµα 1-2 ηµερών το πολύ) και να φοράει πάντα γάντια µιας χρήσης κατά τον καθαρισµό της αµµολεκάνης.
Σε κάθε περίπτωση, αν η µητέρα δεν έχει ήδη αναπτύξει αντισώµατα, θα πρέπει να ακολουθήσει τις παραπάνω προφυλάξεις µε ευλαβική ακρίβεια. Έτσι, αν η έγκυος τηρεί τους βασικούς κανόνες υγιεινής και προσέχει τη διατροφή, τόσο τη δική της όσο και της γάτας της και αποµακρύνει τα κόπρανά της κάθε (το πολύ) 2 ηµέρες από την αµµοδόχο της, τότε δεν υπάρχει κίνδυνος µόλυνσής της µε το παράσιτο.
Η τοξοπλάσµωση έχει επίσης ιδιαίτερη σηµασία στην περίπτωση που µολύνει ανοσοκατεσταλµένα άτοµα καθώς (σε ασθενείς, π.χ. µε AIDS) η ασθένεια εµφανίζεται ως διάχυτη νόσος, µε βαριά κλινική εικόνα που συνήθως αφορά το νευρικό σύστηµα και συχνά καταλήγει σε θάνατο. Για την αποφυγή µόλυνσης µε το τοξόπλασµα, και σε αυτές τις περιπτώσεις, ισχύουν οι ίδιες προφυλάξεις που ισχύουν και για τις εγκύους.
Η σωστή ενηµέρωση αποµακρύνει το φόβο και την προκατάληψη και απενοχοποιεί επιτέλους τις γάτες επιτρέποντας να απολαύσουµε τη συµβίωσή µας µε αυτές. Οπότε, δε χρειάζεται να εκδιωχθεί από το σπίτι η γάτα όταν η γυναίκα µείνει έγκυος η ίδια ή κάποια από το περιβάλλον της και µπορεί άφοβα να χαϊδεύει γάτες ακόµη και την περίοδο της εγκυµοσύνης της.
Υπενθυµίζουµε πως για να µολυνθεί κανείς µέσω γάτας πρέπει να καταναλώσει (φάει) 2 ηµερών (και άνω) γατίσια κόπρανα ή να φάει την ίδια τη γάτα κάτι που δε γίνεται στη χώρα µας. Ο σκύλος σχετίζεται µε τη µόλυνση του ανθρώπου µε τοξόπλασµα αν καταναλωθεί το κρέας του από τον άνθρωπο, µη καλά ψηµένο, κάτι που επίσης δε γίνεται στη χώρα µας αλλά όχι από τα κόπρανά του. Αυτό συµβαίνει καθώς ο άνθρωπος, όπως και τα υπόλοιπα ζώα (όπως ο σκύλος), είναι ενδιάµεσοι ξενιστές και µόνο η γάτα είναι ενδιάµεσος αλλά και τελικός (µέσω κοπράνων) ξενιστής του παρασίτου.
Οι περισσότεροι άνθρωποι πάντως που έχουν µολυνθεί από το τοξόπλασµα είναι από μη τήρηση των παραπάνω κανόνων υγιεινής στα τρόφιµα και όχι από κάποια γάτα, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν έρθει ποτέ τους σε επαφή µε γάτα.
Ο ενηµερωµένος άνθρωπος γνωρίζει ότι η µόλυνσή του µε το παράσιτο γίνεται σχεδόν κατά κανόνα, όταν καταναλώνεται ωµό ή ατελώς ψηµένο µολυσµένο κρέας (µισοψηµένη µπριζόλα, δοκιµή ωµού κιµά, ωµό “χωριάτικο” λουκάνικο κ.ά.), και όταν καταναλώνονται άπλυτα ή ατελώς πλυµένα, ωµά λαχανικά, και φρούτα.
Επομένως σωστή ενηµέρωση και όχι πανικός.
Η τοξοπλάσµωση είναι µια σοβαρή ασθένεια για όλους µας, ακόµη και για ανθρώπους που δεν είχαν ή δε θα έχουν ποτέ τους κατοικίδιο.
Πηγές: Χαραλαµπίδης Θ. Στυλιανός, π.καθ/τής Παρασιτολογίας και Παρασιτικών Νοσηµάτων, Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. Κουπατσιάρης Χρ. Γιώργος, D.V.M. – Κτηνίατρος
Πηγή: https://www.thessalonikicatgroup.com/